NOT: Bu yazı ilk olarak 11 Şubat 2001 yılında Borsada Ekonometrik Analiz adlı sitemde yayınlanmıştır.
Bu calisma tahmin modellerinde kullanilan degiskenlerin bir kismiyle borsa arasindaki iliskiyi test etmektedir. Modellerde kullanilan diger degiskenler Piyasanin gercek degeri (?!) 1 - 2 adli seride tartisilmaktadir.Ekonomide kullanilan bazi onemli degiskenlerle borsa arasindaki iliskileri incelemenin ne derece mantikli oldugu bir tartisma konusu olabilir. Cunku borsadaki fiyat hareketlerinin nedenleri degiskenlerin ve gostergelerin degerlerinden cok onlarla ilgili olusan beklentiler ve beklentilerin ne derece gerceklesip gerceklesmedigidir. Bazi gelismis calismalarda beklentilerin modellenmesi yapilabilmektedir ve ileride boyle bir calisma yapmayi da dusunuyorum. Ama yine de bu degiskenler ile endeks arasindaki direkt iliskilerin incelenmesini ben onemli buluyorum. En azindan burada yapilan calisma baska calismalar icin yol gosterici olacaktir diye dusunuyorum.
Bu calismada da bazi degiskenlerle borsa arasindaki iliskileri korelasyon katsayilari ile inceliyorum. Cevap aradigim soru su: Eger X degiskeni (mesela faizler) bu ay artarsa gelecek ayki borsa getirileri (dolar bazinda) ne yonde ve hangi buyuklukte etkilinebilir?
Asagida fakli degiskenlerin bu ayki degerleri ile IMKB 100'un gelecek ayki degisim orani arasindaki korelasyona katsayilarini veriyorum. Degiskenlerin aciklamalari asagidadir. Pozitif iliskili olanlar kolay okunmasi acisindan yesil renklidirler, negatif iliskili olanlarda kirmizi renklidir. Bunun disinda mutlak korelasyonu 10% dan fazla olanlar koyu renkle gosterilmistir. Ilk tabloda verdigim korelasyon katsayilari degiskenlerin seviyeleri ile endeksin iliskisidir. Degiskenlerdeki degisimlerin borsaya etkisi ise ikinci tabloda verilmistir. Oncelikle kisaca ilk tablodaki sonuclara bakalim.
Alinan yapi ruhsatlariyla endeksin net bir sekilde ayni yonlu iliskisi gorulmektedir. Bazi calismalar bu gostergeyi oncu olarak gostermektedir. Burada da benzeri bir sonuc buluyoruz. Ote yandan beklendigi uzere yabanci sermayenin gelmesinin gostergesi olarak kabul edilebilecek iki kalem, portfoy yatirimlari ve kisa vadeli sermaye yatirimlarini da pozitif iliskili buluyoruz.
Daha az iliskili degiskenlere ornek olarak TUFEyi, enerji sektorundeki fiyat seviyesini, imalat sanayindeki ithalati ve M1 para arzini gosterebiliriz. Bunlarin hepsi negatif iliskilidir.
| YapSinm2 | 0.119 | fiyenersekt | -0.072 | r12 | 0.003 | ithSermMal | -0.049 |
| yapsindeg | 0.109 | dovrez | 0.013 | carideng | -0.010 | m1 | -0.061 |
| yapticm2 | 0.036 | ihrtop | -0.033 | ihrfob | -0.039 | m2 | -0.025 |
| yapticdeg | 0.000 | ithtop | -0.078 | ithfob | 0.061 | m2y | -0.056 |
| TLAsirideg94 | -0.030 | ihrima | -0.047 | disticden | 0.078 | m3 | -0.033 |
| TLAsirDeg87 | -0.062 | ithima | -0.077 | portfyat | 0.128 | usd | -0.050 |
| tufe87 | -0.034 | r1 | 0.000 | kisvadserm | 0.123 | topsanuret | 0.062 |
| fiyhampet | 0.011 | r3 | -0.005 | IhrSemmal | -0.013 | imalsanuret | 0.061 |
Bir sey hatirlatmak isterim verilen degerlerin hepsi $ kuruna cevrilmistir yani bir anlamda enflasyon etkisinden bir miktar arindirilmistir ve degiskenlerin seviyelerini gostermektedir. Fakat degiskenlerin seviyeleri ile getiriler arasindaki iliskinin incelenmesi amacimiza pek uygun olmayabilir. Daha dinamik bir iliski icin degiskenlerin degisim oranlarinin da incelenmesi gerekebilir. Bu iliskiler de asagidaki tabloda verilmistir. Degiskenlerin basindaki "d" harfi, onlarin degisim oranlarini ifade etmektedir.
Tabloda yesil rengin hakimeyeti hemen dikkat cekmektedir. Bunun disinda, %10 dan daha yuksek korelasyona sahip degiskenlerin sayisinda gozle gorulur bir artis vardir.
Oncelikle para arzi, faiz oranlari, Doviz rezervlerindeki artis, Turk Lirasinin asiri degerliligi ve enflasyon orani gibi degiskenlere dikkat cekmek istiyorum.
Ozellikle 94 senesinden sonraki Turk Lirasinin dolara gore degerindeki artisin (yani mesela aylik enflasyon orani %5 iken, eger o ay dolar %2 artmissa) bir sonraki ay borsayi pozitif yonde etkiledigini gormekteyiz. Iliski 1987 sonrasinda bakildiginda daha dusuk olsa da yine de yuksek olarak kabul edilebilir. Tabloda gostermemekle beraber bu iliskiyi bir de 89 sonrasi butun donemler icin ayri ayri test ettim ve cok cok ilginc sonuclar elde ettigimi soyleyebilirim. Bence buradan elde edilen sonuclar, yabanci sermayenin gelisinin etkileri ile birlestirilince onemli cikarimlarin yapilabilecegi noktalar olarak dikkat cekmektedir. Bu baglamda bu konuyu cok daha derinlemesine olarak baska bir yazida tartismayi (ve hatta bir kac bolum halinde) uygun gormekteyim. Asagida verdigim gelecek calismalar bolumunde bu konu(lar) ilk siralarda yer almaktadir.
Bunlarla iliskili olarak, doviz rezervlerindeki artis ile getiriler arasindaki pozitif iliski, baska olasi aciklamalarin yani sira, doviz rezervlerinin ekonomiye duyulan guvenin bir gostergesi olmasindan kaynaklanabilir.
Benzeri pozitif yonlu cok kuvvetli bir iliski M1 ve M2 para arzlarindaki artis oranlarinda da gorulmektedir. Para arzi-borsa iliskisiyle uyumlu olarak, faiz oranlari-borsa iliskisinin de negatif oldugunu buluyoruz. Bu bulgu da beklentilerimiz isigindadir. Bir surpriz yok.
| dYapSinm2 | 0.084 | dfiyenersekt | -0.027 | dr12 | -0.173 | dithSermMal | 0.014 |
| dyapsindeg | 0.081 | ddovrez | 0.214 | dcarideng | 0.010 | dm1 | 0.109 |
| dyapticm2 | 0.027 | dihrtop | 0.018 | dihrfob | -0.043 | dm2 | 0.114 |
| dyapticdeg | 0.003 | dithtop | 0.046 | dithfob | 0.028 | dm2y | -0.042 |
| dTLAsirideg94 | 0.182 | dihrima | 0.023 | disticden | 0.079 | dm3 | -0.033 |
| dTLAsirDeg87 | 0.091 | dithima | 0.038 | dportfyat | 0.078 | dusd | -0.180 |
| dtufe87 | -0.120 | dr1 | -0.142 | dkisvadserm | 0.054 | dtopsanuret | 0.028 |
| dfiyhampet | 0.099 | dr3 | -0.145 | dIhrSemmal | -0.019 | dimalsanuret | 0.019 |
TUFE ile endeks arasindaki negatif iliski de beklenen sonuc olabilir: Dusen enflasyonun istikrar demek olacagini ve getirilerin ekonomideki duzelmeye bagli olarak artmasi gerektigini dusunebiliriz. Yani enflasyonun dusmesinin yatirimci icin ekonominin genel durumunu gosteren bir sinyal olarak dusunulebilir. Ama aslinda yuksek enflasyon ortaminda butun fiyatlar artarken, borsadaki fiyatlarinda artmasi gerekir. Fakat kullandigimiz getirilerin dolar bazinda getiri oldugunu hatirlatirim. Yani buldugumuz iliski mantiklidir ve dunyanin baska ulkeleri icin yapilan calismalarda da benzer sonuclar bulunmustur.
Gelecekde Turkiye dusuk enflasyonlu bir ulke olmaya adaydir. Bu nedenden dolayi baska bir calismada borsa-enflasyon iliskisini daha ayrintili sekilde incelemeyi dusunuyorum.
Son olarak cok guclu ve istatiksel olarak pek anlamli olmayan iliskilelere de kisaca bakarsak ilginc bazi bulgular dikkatimizi cekebilir. Portfoy yatirimlari ve kisa vadeli sermaye hareketlerinin etkisi bekledigimiz yonde, yani yabancilarin hareketlerini izlemek gercekten de pek fena fikir degil. Ama iliskinin cok kuvvetli olmadigini goruyoruz. Sahsen ben bu iliskinin daha kuvvetli cikmasini beklerdim. Iliskinin zayif cikmasinin bir nedeni butun donemleri ayni anda incelememizdir. Ama iliskiyi donemlere boldugumuzde farkli sonuclar elde edilmektedir. Baska bir calismada yabancilarin portfoy yatirimlarinin borsaya etkisini daha ayrintili incelemeyi dusunuyorum. Bunun yani sira yabancilarin porfoy yatirimlarinin da nelere dayandigini saptamak da ayri bir calisma konusu olabilir.
Yukarida tabloda da buldugumuz uzere, alinan yapi ruhsatlarindaki artis da endeksi pozitif yonde etkiliyor. Ihracatdaki artislar endeksi negatif yonde etkilerken, ithalatdaki artislar endeksi pozitif yonde etkilemekte. Ama iliskiler cok zayif ve istatiksel olarak anlamsiz oldugundan dolayi yorumlama geregi duymuyorum. Son olarak uretimdeki artislarin da beklendigi uzere endeks uzerinde pozitif etkisi gozlemlenmektedir. Ne var ki bu iliskiler de oldukca zayiftir.
Ikinci tabloda ozellikle dikkat cekici konu, kanimca, parasal degiskenlerin, reel ekonomiye iliskin gostergelere gore borsa uzerinde daha yuksek etkisinin olmasidir. Tabii analizimizda aylik veriler kullanildigini dusunursek bu sonucu son derece normal karsilayabiliriz. Daha dusuk frekansli veri kullanarak reel faktorlerin borsaya olan etkisinin cikarilmasi gerekir diye dusunuyorum.
Kisaca inceledigimiz degiskenler arasinda borsa ile oldukca kuvvetli iliski gosterenler bulunmaktadir. Bir konuyu bir kere daha hatirlatayim, burada hesaplanan korelasyonlar, bu ayki degiskenlerin degeri ile gelecek ayki endeksin getirisi arasindadir. Yani ornek olarak faizlerdeki bu ayki dusus gelecek ay getirileri ters yonde etkilemektedir seklinde.
Son olarak buradaki iliskiler 1987-2000 yillari arasindaki donem icin hesaplanmistir. Bu iliskiler ne kadar kuvvetli olursa olsun bunlarin hic tutmadigi pek cok donemler oldugunu da vurgulamak gerektigini dusunuyorum.
Gelecek Calismalar:
Bu yapilan calismadan sonra su konularda daha ayrintili calisma geregini gormekteyim:
- Asiri degerli kur politikasinin (1989 dan gunumuze gecerli) borsaya etkisi ve yabanci sermaye iliskisi
- Yabanci sermayenin Turkiye'ye gelisini ve gidisini etkileyen faktorler.
- Yabanci sermaye-Borsa iliskisinin cok daha ayrintili incelenmesi
- Enflasyon-Borsa iliskisi
- 3 Aylik (veya 6 aylik-1 yillik ?) veriler kullanarak reel faktorlerin (daha cok uretimi konu olan degiskenlerin) borsa uzerindeki etkisini ortaya cikarmak.
Bu siraladigim calismalari buradan zaman icinde size sunmayi dusunuyorum.
DEGISKENLERIN ACIKLAMALARI:
Yapsinm2: Metrekare olarak sinai alan yapimi
yapsindeg: Deger ($) olarak sinai alan yapimi
yapsticm2: Metrekare olarak ticari alan yapimi
yapticdeg: Deger ($) olarak ticari alan yapimi
TlAsirdeg87:1987 sonrasi TL'nin dolar karsisinda (asiri) degeri(TUFE/$)
TlAsirdeg94: 1994 sonrasi TL'nin dolar karsisinda (asiri) degeri(TUFE/$)
tufe94: 1994 sonrasi TUFE
tufe87: 1987 Sonrasi TUFE
fiyhampet: Hammadde fiyati (petrol)
fiyenersekt: Enerji sektoru genel fiyat endeksi
dovrez: Doviz rezervleri
ihrtop: Toplam Ihracat
ithtop: Toplam Ithalat
ihrima: Imalat sanayindeki ihracat
ithima: Imalat sanayindeki ithalat
r1, r3, r12: 1, 3 ve 12 aylik faiz oranlari
carideng: Caridenge
ihrfob: Ihracat (fob)
ithfob: ithalat (fob)
disticden:Dis ticaret dengesi
porfyat: Yabanci sermayenin Portfoy yatirimlari
kisvadserm: Kisa vadeli sermaye yatirimlari
ihrsemmal: Sermaye mallari ihracati
ithsermmal: Sermaye mallari ithalati
m1, m2, m2y, m3= ilgili para arzlari
usd=dolar kuru
topsanuret=toplam sanayi uretimi
imalsanuret=imalat sanayi uretimi
Not: "d" harfi ile baslayan degiskenler, o degiskenin degisim oranini gostermektedir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder